Bert Wagendorp

Bert Wagendorp is schrijver en columnist voor de Volkskrant. Sinds 2006 is hij algemeen columnist en schrijft hij elke week meerdere columns over alledaagse opmerkelijke maatschappelijke vraagstukken. Zo schreef hij in november 2016 een stuk over het nieuwe fenomeen ‘de Boze Witte Man’.

Zijn stelling ‘De Boze Witte Man bestaat niet’ vormt de basis voor dit onderzoek. Na het jaar waarin de Boze Witte Man ineens de kop op stak en volgens velen overal van zich liet horen is het interessant om af te vragen wie die Boze Witte Man dan eigenlijk is. Bestaat de boze witte man eigenlijk wel? En zo ja, waar komt hij vandaan en wie is hij?

Bekijk hier onder het door Bert Wagendorp voorgedragen column en de vragen die we hem gesteld hebben. Daarnaast staat op deze pagina de relevantie van het onderzoek en de relevantie vanuit de media theorie.

Bert Wagendorp

Relevantie

Als er iemand in 2016 onder het vergrootglas van de media, wetenschap en opiniemakers werd gelegd was het wel ‘De Boze Witte Man’. “Boze Witte Mannen lijken het debat te gaan bepalen” stelde Albert Meijer, hoogleraar Sociale Innovatie in Trouw. Arnon Grunberg besteedde in zijn dagelijkse voetnoot in de Volkskrant meermaals aandacht aan de Boze Witte Mannen van Nederland en talkshow Pauw nodigde zelfs een aantal Boze Witte Mannen uit aan tafel om ‘in debat’ te gaan met Alexander Pechtold. Iedereen vond wel wat van deze mannen en velen waren happig om er ook iets over te zeggen. Nu het roerige Boze Witte Mannen jaar 2016 is afgesloten is het verstandig de balans op te maken. De Boze Witte Man lijkt ook dit jaar weer veel voor te komen in de media, in onderzoek en mogelijk in de politiek. Tijd om vragen te stellen over deze plots ontstane bevolkingsgroep. Wie is de boze witte man? Bestaat hij? Wat moeten we met hem?

Relevantie vanuit Mediatheorie

De Boze Witte Man is een krachtig frame van een ogenschijnlijk grote groep mensen. Het framen van bepaalde gebeurtenissen, veranderingen, groepen mensen etc. gebeurt aan de lopende band in de media. Simpel gezegd is framen het betekenis geven aan een bepaald fenomeen door middel van het gebruik van bepaalde woorden. Een frame organiseert en vormt de alledaagse werkelijkheid (Tuchman 1978: 193). Deze betekenis kan de manier waarop mensen naar het begrip, bijvoorbeeld een gebeurtenis of een groep mensen, kijken flink beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan is een onderzoek uit 2004 van Sniderman en Theriault. In dit onderzoek werd aan een groep respondenten de vraag voorgelegd of zij voor of tegen het toestaan van een politiek protest van een haatdragende groepering waren. Wanneer hierbij de woorden “vanwege het belang van vrijheid van meningsuiting” werden gezet was 85 procent van de respondenten voor het door laten gaan van de protestmars. Wanneer er de woorden “vanwege het risico op geweld” aan toe werden gevoegd was het deel van de respondenten dat koos voor het door laten gaan van de protestmars nog maar 45 procent (Chong en Druckman 2007: 104).

Een frame kan gebruikt worden om een doel na te streven. Politici kunnen een frame in het leven roepen om meer steun te vinden voor hun plannen of om een grotere groep kiezers aan te spreken. Twee bekende frames die in het leven zijn geroepen om een doel na te streven zijn de frames ‘pro life’ en ‘pro choice’ in het abortusdebat in de Verenigde Staten. Beide zijn sterke frames die invloed hebben op de kijk van mensen op de werkelijkheid. Als men tegen ‘pro life’ is, dat wil zeggen tegen het verbieden van abortus, is men plots tegen leven in het algemeen. Andersom is men wanneer men tegen ‘pro choice’ is tegen het maken van vrij keuzes, ook iets dat de meeste Amerikanen sterk zou tegenstaan.

'De Boze Witte Man' lijkt in tegenstelling tot 'pro life' en 'pro choice' niet een door politici gefabriceerd frame met een specifiek doel te zijn. Wat gebeurt hier dan mee? Volgens Scheufele kent een frame een aantal processen die het doormaakt. Hoe een frame ontstaat heeft volgens hem sterk te maken met de perceptie van de media over bepaalde gebeurtenissen. Scheufele (1999) stelt ook uit dat de media zelf het publiek vormt en op die manier frames versterkt kunnen worden. Deze theorie over de basisprocessen waar vanuit frames ontstaan en versterkend zijn is belangrijk om mee te nemen in het onderzoek naar het frame ‘de Boze Witte Man’.

Het begrip ‘de Boze Witte Man’ is een frame dat erg tot de verbeelding spreekt, maar waarbij ook impliciete aspecten van toepassing zijn. In ons onderzoek zullen wij ons ook richten op deze impliciete aspecten. Dit wil zeggen dat er een bepaalde groep is die wordt afgeschilderd als ‘boos’ of dat er een stereotype wordt gecreëerd dat zich uiteindelijk samenvat in de woorden ‘Boze Witte Man’, waarmee de groep groep die overeenkomsten deelt met de verbeeltenis van het frame makkelijk kan worden weggezet.